Cel istnienia fundacji rodzinnej. Kiedy opłaca się utworzyć?

Prowadzisz rodzinny biznes, ale chciałbyś się wycofać z jego aktywnego prowadzenia?

Zależy Ci na zabezpieczeniu finansowych Twoich najbliższych, jednak równocześnie chciałbyś pomnażać dotychczas wypracowane środki w prowadzonej przez Ciebie działalności gospodarczej?

Słyszałeś, że weszła w życie ustawa ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej i w ostatnim czasie powstaje wiele fundacji rodzinnych, jednak wydaje Ci się, że fundacje rodzinne to jedynie organizacje pożytku publicznego, w związku z czym sądzisz, że nie masz potrzeby, aby założyć fundację rodzinną?

Tymczasem, jak wynikało już z uzasadnienia projektu ustawy o fundacji rodzinnej, celem jej wprowadzenia jest stworzenie instytucji prawnej umożliwiającej kumulowania majątku rodzinnego, pozwalającej na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji.

W niniejszej publikacji przybliżymy Ci, w jakim celu możesz utworzyć fundację rodzinną. Może okazać się ona doskonałym narzędziem pozwalającym Ci na dokonanie efektywnej sukcesji Twojego biznesu i zachowaniu integralności majątku rodzinnego. Zapraszamy do lektury!

Jeśli natomiast chcesz dowiedzieć się, jak wygląda założenie fundacji rodzinnych, czegoś więcej o działalności fundacji rodzinnych, jak również, dlaczego fundacje rodzinne dają nowe, rewolucyjne możliwości nieznane dotąd polskiemu porządkowi prawnemu, pozwalające w zupełnie nowy sposób dokonać sukcesji biznesu i na czym one polegają, zapoznaj się z poniższymi publikacjami na naszej stronie internetowej:

• Fundacja rodzinna – dlaczego jest rewolucyjną zmianą?
• Fundacja rodzinna. Nowe możliwości sukcesji biznesu, które warto rozważyć.

Po co tworzyć fundację rodzinną?

Ustawodawca w przygotowanej przez siebie ustawie o fundacji rodzinnej wskazał jako cel jej utworzenia:

1. gromadzenie mienia;
2. zarządzanie nim w interesie beneficjentów;
3. spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej.

Co również niezwykle istotne, stosownie do zapisów ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, fundator został zobowiązany do wskazania w opracowanym przez niego statucie szczegółowego celu, dla którego zdecydował się on na utworzenie fundacji rodzinnej.

Jest to jego obowiązek, gdyż szczegółowo określony w statucie cel utworzenia fundacji rodzinnej jest jednym z jego koniecznych elementów, ze którego wskazania fundator nie może zrezygnować.

W związku z tym, kiedy zdecydujesz się na utworzenie fundacji rodzinnej, będziesz posiadał dużą swobodę w zakresie określenia szczegółowego celu, dla którego postanowiłeś utworzyć swoją fundację.

Oznacza to, że fundacja rodzinna ustanawiana przez Ciebie na podstawie zawartego przed notariuszem aktu założycielskiego lub w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, będzie mogła posiadać dowolnie obrany przez Ciebie cel – o ile oczywiście nie będzie to cel sprzeczny z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej.

W związku z tym, jako fundator fundacji rodzinnej, określając cel istnienia Twojej fundacji, będziesz mógł przykładowo wskazać ochronę wnoszonego przez Ciebie majątku do fundacji rodzinnej, czy też finansowanie określonych wydatków poszczególnych beneficjentów utworzonej przez Ciebie fundacji rodzinnej. Takimi wydatkami może być na przykład ich edukacja czy zapewnienie im opieki zdrowotnej. Do realizacji celu określonego przez fundatora zobowiązany będzie zarząd fundacji.

Natomiast, w sytuacji, w której chciałbyś jako fundator, poprzez założoną przez siebie fundację wspierać także organizacje pozarządowe, jako cel możesz na przykład wskazać także różnorakie cele charytatywne.

Takimi celami charytatywnymi, mogą przykładowo być: działalność na rzecz osób niepełnosprawnych czy szkolnictwa wyższego. Wszystko zależy od Twoich zainteresowań, upodobań i kwestii, które są dla Ciebie ważne i które chciałbyś wspierać.

Warto wskazać, że tworząc fundację na podstawie ustawy o fundacji rodzinnej, możesz określić w statucie więcej niż jeden cel szczegółowy. Ważne jest jednak aby cele te wzajemnie się nie wykluczały.

Brak określenia szczegółowego celu stanowi brak formalny i może on stanowić nawet przyczynę odmowy wpisu fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych. Sądem rejestru fundacji rodzinnych jest Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Zadbaj zatem o to, żeby nie zabrakło celu szczegółowego w stworzonym przez Ciebie statucie fundacji rodzinnej.

Co również istotne, podmiotem odpowiedzialnym za realizację celów i odpowiednie gospodarowanie składnikami majątku fundacji rodzinnej jest jeden z jej organów – zarząd.

Warto również wskazać, że obowiązki fundatora, przy utworzeniu fundacji rodzinnej, a w szczególności tworzenia statutu fundacji nie kończą się jedynie na konieczności określenia przez niego szczegółowego celu jej istnienia.

Fundator, powinien także na przykład wskazać nazwę fundacji, jej siedzibę, beneficjentów lub zasad ich określenia, a także jakie uprawnienia i obowiązki posiadają organy fundacji rodzinnej, jakie są zasady ich powoływania i odwoływania – a zatem m.in. również, w jaki sposób ma zostać powołany zarząd fundacji.

Zastanów się zatem nad wszystkimi wymaganymi ustawą kwestiami, tak aby ustalenie statutu nie przyniosło Ci żadnych problemów.

Aby nie zapomnieć o żadnym z koniecznych elementów przy utworzeniu fundacji rodzinnej, warto, abyś skonsultował się z radcą prawnym lub adwokatem w tym zakresie.

Fundacja rodzinna jako samodzielna osoba prawna.

Już projekt ustawy o fundacji rodzinnej zakładał, że powinna ona mieć osobowość prawną. Jest to niezwykle istotne z punktu widzenia funkcjonowania fundacji rodzinnych.

Dzięki wyposażeniu fundacji rodzinnej w osobowość prawną posiada ona pełną zdolność do czynności prawnych, jak również zdolność sądową i procesową. W związku z tym stanowi ona odrębny podmiot, niezależny od jej fundatora oraz jej beneficjentów.

Dzięki temu ma ona możliwość samodzielnego nabywania praw na własny rachunek, do własnego majątku. Może także zaciągać różnorakie zobowiązania, w zależności od nałożonych na nią celów.

W związku z wyposażeniem w osobowość prawną fundacja rodzinna ponosi także samodzielnie odpowiedzialność za zobowiązania powstałe po utworzeniu fundacji rodzinnej, które zaciągnęła we własnym imieniu.

Co niezwykle ciekawe, i na co warto w tym miejscu zwrócić uwagę, fundacja rodzinna nie jest co do zasady odpowiedzialna za zobowiązania zaciągnięte przez jej fundatora. Jej odpowiedzialność ogranicza się właściwie do zobowiązań zaciągniętych przez fundatora przed utworzeniem fundacji rodzinnej (posiada ona jedynie większy zakres w odniesieniu do zobowiązań alimentacyjnych). W takim zakresie jest to odpowiedzialność solidarna, ograniczona jednak do wartości mienia wniesionego przez fundatora do fundacji według stanu z chwili nabycia tego mienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.

Co istotne, nabycie osobowości prawnej, przez fundację rodziną następuje w momencie jej wpisu do rejestru fundacji rodzinnych. Tymczasem, na podstawie aktu założycielskiego lub z chwilą ogłoszenia testamentu (w zależności od sposobu utworzenia fundacji rodzinnej) powstaje jedynie fundacja rodzinna w organizacji.

Gromadzenie mienia jako jeden z celów fundacji rodzinnej.

Podstawowym celem istnienia fundacji rodzinnej jest gromadzenie przez nią mienia. Wobec tego, jeśli jednym z celów fundacji rodzinnej nie będzie gromadzenie mienia, oznaczało to będzie nic innego tylko to, że została ona ustanowiona niezgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym.

Istotne jest zatem, abyśmy odpowiedzieli na pytanie, czym jest mienie w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej, z jakich środków może ono pochodzić, jak również jaki sposób może być ono nabywane przez fundację i czy trzeba jakoś je ewidencjonować.

Na wszystkie te pytania odpowiemy w dalszej części tej publikacji.

Mienie, co to takiego?

Ustawa o fundacji rodzinnej nie określa, co kryje się pod pojęciem mienia. Wskazania takiego nie zawierał także projekt ustawy o fundacji rodzinnej.

W związku z tym, aby zrozumieć, czym jest mienie, musimy odnieść się do przepisów kodeksu cywilnego, zgodnie z którymi mienie to własność oraz inne prawa majątkowe.

Co istotne, oprócz tego, że ustawa o fundacji rodzinnej nie wskazuje, czym jest mienie, nie wprowadza ona w tym zakresie również żadnych ograniczeń.

W związku z tym, mieniem w rozumieniu ustawy o polskiej fundacji rodzinnej będą zatem na przykład: nieruchomości (w tym nieruchomości rolne), papiery wartościowe, środki pieniężne, udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, ogół praw i obowiązków w spółkach osobowych, przedsiębiorstwo, jak również dzieła sztuki.

Przy tworzeniu fundacji rodzinnej, konieczne jest natomiast wniesienie przez fundatora mienia w celu pokrycia przez niego funduszu założycielskiego. Możliwość założenia fundacji rodzinnej zależna jest od wniesienia przez fundatora mienia o wartości, która zostanie przez niego określona w statucie, nie mniejszej jednak niż 100 000 zł.

Dodatkowo fundacja rodzinna może również nabywać mienie na skutek dokonanych na jej rzecz darowizn lub nabyć je także w drodze spadku. Wszystkie wskazane środki tworzyć będą majątek fundacji.

W kolejnej części artykułu omówimy, czym jest fundusz założycielski, co może zostać wniesione na jego pokrycie, czy istnieją w tym względzie jakieś ograniczenia, jak również kto może wnieść darowiznę lub spadek celem zasilenia majątku fundacji rodzinnej i czym się one charakteryzują.

Fundusz założycielski fundacji rodzinnej.

Fundusz założycielski fundacji rodzinnej ma za zadanie zasilić jej kapitał początkowy, w oparciu o który fundacja rodzinna będzie mogła realizować nałożone na nią cele przez ustawę oraz przez fundatora w sporządzonym przez niego statucie.

Wniesienie przez fundatora mienia, w minimalnej wysokości 100 000 zł, na pokrycie funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej jest jednym z warunków jej utworzenia.

Nie ma oczywiście żadnych przeszkód, aby fundator zdecydował się zasilić majątek fundacji w większej wysokości. Statut fundacji rodzinnej powinien jednak jednoznacznie określać, jaka jest wartość funduszu założycielskiego.

Przekazanie przez fundatora majątku fundacji rodzinnej na pokrycie jej funduszu założycielskiego ma chronić go przed podziałem, jak również umożliwić jego pomnażanie, a co za tym idzie czerpanie z niego korzyści, w tym korzyści przez członków rodziny fundatora, jak również niego samego.

Co zatem może zostać wniesione przez fundatora na pokrycie funduszu założycielskiego? Istnieje ogromna dowolność w tym zakresie. Jak była już o tym mowa, mienie na gruncie ustawy o fundacji rodzinnej, jest rozumiane bardzo szeroko.

W związku z tym, postanawiając utworzyć fundację, możesz wnieść na pokrycie funduszu założycielskiego między innymi środki pieniężne, własność nieruchomości, dzieł sztuki czy samochodów. Wszystko zależy od Twojej indywidualnej sytuacji.

Jedyne ograniczenie w tym zakresie dotyczy właściwie wniesienia na pokrycie funduszu założycielskiego niezbywalnych praw majątkowych. W związku z tym nie będziesz mógł przenieść na utworzoną przez Ciebie fundację na przykład przysługującej Ci służebności osobistej czy prawa dożywocia.

Pamiętaj również, że w polskim porządku prawnym istnieją również innej mechanizmy ograniczające zbywalność rzeczy oraz praw majątkowych. Oznacza to, że w pewnych wypadkach, aby przenieść je na fundację, będziesz musiał spełnić dodatkowe kryteria.

Przykładowo, możesz posiadać udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, jednak umowa tej spółki stanowi, że do ewentualnego przeniesienia ich własności na inną osobę konieczne będzie uzyskanie zgody tej spółki. W związku z tym, przed ich przeniesieniem powinieneś uzyskać zgodę tej spółki, w przeciwnym zaś razie czynność polegająca na przeniesieniu ich własności na fundację obarczona zostanie bezskutecznością.

Wskazane ograniczenia będą pozostawały również aktualne na późniejszym etapie funkcjonowania fundacji – w związku z czym pewne rzeczy lub prawa nie będą mogły także zostać później przeniesione na fundację rodzinną w drodze darowizny, lub spadkobrania.

Co istotne, wniesienie mienia przez fundatora w celu pokrycia funduszu założycielskiego jest jednym z jego głównych obowiązków przy tworzeniu fundacji rodzinnej.

W związku z tym nie ma możliwości, aby to inna osoba wniosła za Ciebie środki finansowe lub inne aktywa (np. dzieła sztuki czy nieruchomości) na pokrycie funduszu założycielskiego, tworzonej przez Ciebie fundacji rodzinnej.

Wobec tego, jeśli samodzielnie nie posiadasz majątku na pokrycie funduszu założycielskiego, a posiadają go Twoje dzieci lub małżonek/małżonka (w ramach majątku osobistego), to Ty nie będziesz mógł utworzyć fundacji rodzinnej, korzystając z posiadanych przez nich aktywów. Aby zostać fundatorem, musiałbyś najpierw pozyskać wystarczające środki na pokrycie funduszu założycielskiego.

Co również niezwykle istotne, ważne jest, żeby przy wnoszeniu mienia do fundacji rodzinnej, fundator wyposażył ją w tego rodzaju aktywa, które zapewnią jej płynność w regulowaniu bieżących zobowiązań i realizowaniu świadczeń na rzecz beneficjentów.

W związku z tym niektóre z wnoszonych przez fundatora przedmiotów majątkowych do fundacji rodzinnej, chociaż pozwolą na pokrycie wysokości funduszu założycielskiego, mogą okazać się mało przydatne dla jej codziennego funkcjonowania.

Możemy wyobrazić sobie sytuację, w której na Twój majątek, który chcesz wnieść do fundacji rodzinnej, składają się, warte 500 000 zł udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Oprócz tego posiadasz jedynie 20 000 zł w gotówce. Łączny posiadany przez Ciebie majątek spokojnie zatem wystarczy na pokrycie minimalnego funduszu założycielskiego polskiej fundacji rodzinnej.

Równocześnie, tworząc fundację, postanawiasz, że każde z dwójki Twoich dzieci będzie otrzymywało początkiem każdego roku w ramach świadczenia z fundacji kwotę 15 000 zł, którą będą mieli przeznaczyć na edukację.

Oznacza to, że już w pierwszym roku fundacja rodzinna nie będzie posiadała wystarczających środków na spełnienie świadczenia na rzecz swoich beneficjentów. W związku z tym, w przypadku wniesienia mienia tego rodzaju, konieczna okazać się może sprzedaż części lub całości udziałów wniesionych przez Ciebie do fundacji lub pozyskanie środków na bieżące zobowiązania z innych źródeł.

Warto również podkreślić, że mienie wniesione przez fundatora na pokrycie funduszu założycielskiego nie będzie mogło zostać mu zwrócone w żadnym zakresie tj. ani w całości ani w części.

Darowizny i spadki.

Oprócz wniesienia mienia przy zakładaniu fundacji rodzinnej na jej fundusz założycielski, również w toku jej funkcjonowania możliwe jest przeniesienie na jej rzecz własności określonych przedmiotów lub praw majątkowych.

Takie przeniesienie może nastąpić na podstawie umowy darowizny zawartej pomiędzy fundacją rodzinną a darczyńcą, jak również w związku z przekazaniem fundacji rodzinnej aktywów w testamencie.

Również w tym wypadku nie ma żadnych ograniczeń co do tego, co może zostać przekazane fundacji rodzinnej przez darczyńcę lub spadkobiercę. Fundacja rodzinna może zatem zarówno otrzymać środki pieniężne, jak również nieruchomości, pojazdy czy dzieła sztuki.

Co istotne, mienie które zostało przekazane fundacji rodzinnej przez fundatora, jego małżonka, zstępnych (a zatem dzieci, wnuki itd.), wstępnych (rodziców, dziadków itd.), jak również jego rodzeństwo – na gruncie ustawy o fundacji rodzinnej traktowane jest tak, jakby zostało ono wniesione przez fundatora.

Natomiast mienie wniesione na tej podstawie przez wszystkie osoby traktuje się jakby zostało wniesione przez samą fundację.

W przypadku gdy do fundacji rodzinnej mienie wnosi wspólny zstępny, wstępny albo rodzeństwo więcej niż jednego fundatora, mienie uważa się za wniesione przez wszystkich tych fundatorów w równych częściach.

Zaznaczyć jednak należy, że równa proporcja dotyczy tych fundatorów, dla których osoba, która postanowiła wnieść mienie do fundacji jest wspólnym zstępnym lub wstępnym. W sytuacji, w której wśród fundatorów znajdzie się osoba trzecia, nie będzie ona uwzględniana przy równym podziale proporcji.

Możemy wyobrazić sobie sytuację, w której wraz ze swoim rodzeństwem tj. siostrą i bratem postanawiasz utworzyć fundację rodzinną, przy czym Twoja siostra ma innego ojca, macie jedynie wszyscy troje wspólną matkę.

Wasz ojciec (tj. ojciec Twój i Twojego brata) postanawia zasilić posiadanym przez siebie majątkiem utworzoną przez Was fundację rodzinną. W związku z tym na podstawie umowy darowizny przenosi na fundację kwotę 50 000 zł.

Na gruncie ustawy o fundacji rodzinnej, należy uznać, że wniesione przez Twojego ojca środki do fundacji rodzinnej utworzonej przez Ciebie z rodzeństwem, zostały wniesione przez Ciebie i przez Twojego brata w kwocie po 25 000 zł. Wasza siostra nie będzie w ogóle brana pod uwagę w ich rozliczeniu.

Omawiając kwestię darowizn oraz spadków, które mogą zasilić środki fundacji rodzinnej, warto także zaznaczyć, że fundacja rodzinna jako osoba prawna nie jest w ogóle objęta podatkiem od spadków i darowizn.

Jeśli natomiast, jesteś zainteresowany jak generalnie wygląda opodatkowanie fundacji rodzinnej, w tym kiedy zobowiązana jest do zapłaty podatku dochodowego, zapoznaj się z poniższym artykułem: Opodatkowanie fundacji rodzinnej.

Spis mienia.

Kolejnym z wymagań przy utworzeniu fundacji rodzinnej jest sporządzenie spisu mienia.

Spis taki zobowiązany jest utworzyć fundator i zawrzeć w nim całe mienie, jakie wnosi na pokrycie utworzonego funduszu założycielskiego.

Spis taki powinien zawierać wskazanie całego mienia jakie zostało wniesione do fundacji rodzinnej przez fundatora, jak również przez inne osoby.

Gdy mienie wnoszone jest już w toku funkcjonowania fundacji rodzinnej to na zarządzie fundacji ciąży obowiązek aktualizowania utworzonego przez fundatora spisu mienia.

Zarządzanie mieniem przez fundację rodzinną.

Jak już wiemy, fundacja rodzinna może otrzymać mienie na kilka sposobów – na poczet funduszu założycielskiego przy jej tworzeniu oraz już w toku jej funkcjonowania poprzez dokonaną na jej rzecz darowiznę, jak również poprzez otrzymany przez nią spadek.

Kiedy fundacja już posiada przeniesione na jej rzecz mienie, może, a nawet powinna nim zarządzać.

Co istotne, wszystkie czynności związane z zarządzaniem mieniem przez fundację muszą być podejmowane przez nią w interesie jej beneficjentów. Nie ma w tym zakresie przeszkód, aby doprecyzować w statucie fundacji, na czym dokładnie polegać ma wskazany interes.

Trzeba jednak wskazać, że wszystkie czynności związane z zarządzaniem mieniem powinny zmierzać do jego ochrony, pomnażania, tak aby fundacja miała możliwość wypełniania kolejnego z celów, dla którego może ona zostać powołana – a mianowicie aby miała ona sposobność spełniania świadczeń na rzecz swoich beneficjentów.

W jaki jednak sposób fundacja rodzinna może zarządzać posiadanym przez nią mieniem i kto jest odpowiedzialny za wskazane zarządzanie?

Na czym polega zarządzanie mieniem?

Fundacja rodzinna zarządza mieniem przede wszystkim przez inwestycje podejmowane z jej udziałem. Wskazane inwestycje mogą być podejmowane w związku z podejmowaną przez fundację działalnością gospodarczą.

Zgodnie z ustawą, fundacja rodzinna może bowiem prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie.

Wykonywanie przez fundację działalności gospodarczej będzie mogło polegać na:

• zbywaniu posiadanego przez nią mienia, które posiada, o ile jednak nie zostało ono przez nią nabyte jedynie w celu jego dalszego zbycia;
• oddawaniu mienia w najem, dzierżawę lub udostępnianiu go do korzystania na innej podstawie
• przystępowaniu do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestniczeniu w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielaniu pożyczek podmiotom z nią powiązanym;
• obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi, które do niej należą w celu dokonywania płatności związanych z jej działalnością;
• produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
• gospodarce leśnej.

Polska fundacja rodzinna uprawniona jest zatem do prowadzenia działalności gospodarczej w ograniczonym zakresie, w związku z tym pełni ona niejako rolę inwestora pasywnego.

Dzięki temu ma ona możliwość pomnażania posiadanego majątku. Zminimalizowana została natomiast możliwość jego utraty, poprzez wyłączenie przez ustawodawcę możliwości podejmowania ryzykownej działalności gospodarczej.

Kto zarządza mieniem fundacji rodzinnej?

Kiedy już wiemy, czym jest mienie fundacji rodzinnej, w jaki sposób nim zarządza, musimy jeszcze zastanowić się, kto w jej imieniu podejmuje czynności związane z zarządzaniem nim.

Otóż, zgodnie z obowiązującymi przepisami, to zarząd fundacji rodzinnej jest podmiotem uprawnionym do zarządzania mieniem posiadanym przez fundację.

Trzeba jednak zaznaczyć, że w okresie kiedy fundacja rodzinna pozostaje fundacją rodzinną w organizacji (przed jej rejestracją), uprawnionym podmiotem do zarządzania jej mieniem jest fundator.

Kiedy natomiast fundacja rodzinna pozostaje fundacją rodzinną w organizacji? Następuje to od:

• dnia sporządzenia aktu założycielskiego do momentu jej wpisu do rejestru fundacji rodzinnych;
• ogłoszenia testamentu – jeśli fundacja rodzinna została powołana w testamencie – do momentu jej wpisu do rejestru fundacji rodzinnych.

Zatem to zarząd i fundator (ale tylko w określonym okresie czasu) są uprawnieni do zarządzania mieniem przeniesionym na rzecz fundacji rodzinnej, a zatem również do podejmowania w jej imieniu działalności gospodarczej – powinni czynić to jedynie w ograniczonym zakresie, na który pozwala ustawa.

Beneficjent, kto to taki?

Beneficjentem jest osoba, która może otrzymać od fundacji rodzinnej określone świadczenie lub mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej. Są to zatem wszystkie te podmioty, które odnoszą zgodnie z wolą fundatora, korzyści z mienia wniesionego do fundacji rodzinnej przez samego fundatora lub inne osoby.

Przede wszystkim jednak możemy dokonać rozróżnienia beneficjentów fundacji rodzinnej na dwie zasadnicze grupy. Są nimi:

• osoby fizyczne (w tym także sam fundator);
• organizacje pozarządowe – w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie – które prowadzą działalność pożytku publicznego.

Co istotne, fundator posiada pełną dowolność w zakresie kształtowania kręgu beneficjentów, jednak muszą oni mieścić się w dwóch grupach, o których mowa powyżej. Nie ma zatem możliwości wskazania osób prawnych jako beneficjentów.

Nie będziesz w związku z tym mógł ustanowić beneficjentem utworzonej przez Ciebie fundacji rodzinnej na przykład spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której posiadasz udziały lub spółki osobowej, w której posiadasz ogół praw i obowiązków.

Beneficjentem fundacji rodzinnej jest zatem każdy podmiot – o ile jest on osobą fizyczną lub organizacją pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego – umieszczony na liście beneficjentów, której zasady prowadzenia określa w sporządzonym przez siebie przy tworzeniu fundacji statucie fundacji jej fundator.

Lista beneficjentów, aktualizowana jest natomiast przez zarząd fundacji rodzinnej.

Rodzaje beneficjentów fundacji rodzinnej.

Na gruncie ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej możemy rozróżnić kilka rodzajów beneficjentów, w zależności od przysługujących im uprawnień.

I tak oto, możemy rozróżnić:

• beneficjentów uprawnionych do otrzymywania świadczeń od fundacji rodzinnej w toku jej funkcjonowania;
• beneficjentów mających otrzymać mienie fundacji rodzinnej w przypadku jej rozwiązania;
• beneficjentów tworzących zgromadzenie beneficjentów – a zatem będących członkami jednego z organów fundacji rodzinnej.

Co niezwykle istotne, statut fundacji rodzinnej musi wskazywać co najmniej jednego beneficjenta, który będzie uprawniony do uczestnictwa w zgromadzeniu beneficjentów i co najmniej jednego uprawnionego do otrzymania mienia w sytuacji, w której dojdzie do likwidacji fundacji rodzinnej.

Beneficjenci, którym fundator przyznał prawo uczestnictwa w zgromadzeniu, tworzą zgromadzenie beneficjentów. W związku z tym, nie każdy beneficjent fundacji rodzinnej będzie uprawniony do brania w nim udziału. Wskazać przy tym należy, że umożliwienie beneficjentom udziału w zgromadzeniu pozwoli aby mieli oni wpływ na działalność fundacji rodzinnej.

Co istotne, fundator nie ma obowiązku wskazywania beneficjentów z imienia i nazwiska, wystarczające jeśli wyraźnie określi cechy, które pozwolą na identyfikację takich osób.

Na przykład, przy ustanowieniu fundacji rodzinnej, tworząc jej statut, mógłbyś wskazać, że beneficjentami uprawnionymi do uczestniczenia w zgromadzeniu beneficjentów będzie Twój najstarszy syn i Twoja żona, a tym, który będzie uprawniony do otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej będziesz Ty sam. W związku z tym Twój najstarszy syn i Twoja żona tworzyć będą zgromadzenie beneficjentów.

Wszystkich beneficjentów fundacji, umieszcza się na liście beneficjentów. Lista beneficjentów, jest zatem podstawowym dokumentem określającym, kto będzie mógł otrzymać od fundacji świadczenia w toku jej funkcjonowania oraz po likwidacji fundacji rodzinnej, jak również komu przysługiwało będzie uprawnienie do brania udziału w zgromadzeniu beneficjentów (a zatem którzy z nich tworzyć będą zgromadzenie beneficjentów). Na jej podstawie będzie można zatem ustalić, którzy beneficjenci tworzą zgromadzenie beneficjentów.

Co istotne mogą być to zupełnie różne osoby. Oznacza to, że fundator może postanowić, tworząc fundację, że w toku funkcjonowania fundacji rodzinnej zarówno on, jak i jego małżonek oraz dzieci będą otrzymywać od utworzonej przez niego fundacji rodzinnej świadczenia, jednak w sytuacji kiedy doszłoby do jej rozwiązania – całe posiadane przez fundację mienie trafiłoby do fundatora.

Czy małoletni także może być beneficjentem fundacji rodzinnej?

Jak najbardziej tak.

Ustawa o fundacji rodzinnej nie wprowadza żadnych ograniczeń w zakresie wieku osób, które mogą zostać beneficjentami. Istotne jest jedynie aby beneficjenci byli osobami fizycznymi lub organizacjami pożytku publicznego.

Nie ma znaczenia czy osoby fizyczne osiągnęły już pełnoletność lub też, czy zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo.

Tym samym nie ma żadnego znaczenia czy beneficjent posiada pełną zdolność do czynności prawnych, ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czy w ogóle jej nie posiada.

Oczywiście wolą fundatora mogą zostać wprowadzone dodatkowe kryteria odnoszące się do poszczególnych beneficjentów. Może on przykładowo postanowić, że beneficjentem będzie dana osoba po osiągnięciu określonego wieku lub skończeniu studiów wyższych.

Fundator i beneficjent, czy może być to ta sama osoba?

Jak najbardziej tak. Tworząc fundację rodzinną, możesz określić siebie samego jako beneficjenta w przygotowanym przez siebie statucie.

Co więcej, nie ma żadnych przeszkód, abyś był jedynym beneficjentem fundacji rodzinnej. W takiej jednak sytuacji statut utworzonej przez Ciebie fundacji rodzinnej powinien przewidywać kto w przypadku Twojej śmierci – śmierci fundatora – stanie się beneficjentem fundacji.

W sytuacji, w której jako fundator, wskazałbyś siebie jako jedynego beneficjenta fundacji rodzinnej i nie określił kto ma wstąpić w Twoje miejsce na wypadek Twojej śmierci w miejsce beneficjenta – należałoby rozważyć czy nie doszło do zaistnienia podstaw do rozwiązania utworzonej przez Ciebie fundacji rodzinnej.

Fundator może także stać się beneficjentem fundacji zgodnie z wolą innego fundatora – jeśli doszło do utworzenia fundacji rodzinnej przez kilka osób, a nie tylko jednego fundatora, a zatem jest kilku fundatorów.

Możliwość, a właściwie konieczność określenia przez fundatora beneficjentów fundacji rodzinnej zgodnie z jego wolą, jest innowacyjnym rozwiązaniem pozwalającym na pozyskiwanie przez wskazane przez fundatora osoby np. członków rodziny, benefitów z fundacji rodzinnej.

Beneficjenci – łącznie z fundatorem – mogą zatem korzystać z majątku fundacji rodzinnej, wniesionego do niej przez fundatora oraz przez inne osoby, jeszcze za życia fundatora.

Tym samym, fundacja rodzinna daje dużo dalej idące możliwości niż przekazanie majątku spadkobiercom w testamencie przez fundatora.

Spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów.

Trzecim wskazanym w ustawie o fundacji rodzinnej celem jej utworzenia jest spełnianie świadczeń przez fundację na rzecz jej beneficjentów.

Fundacja rodzinna będzie mogła bowiem, przy gromadzeniu mienia oraz zarządzaniu nim, realizować świadczenia dla beneficjentów, bez zagrożeń dla integralności majątku rodzinnego i płynności finansowej spółek, w których udziały posiada fundacja rodzinna.

Dowiedzieliśmy się już kto może być beneficjentem fundacji, a także, w jaki sposób ustalić tę kwestię, jednak czym jest świadczenie fundacji rodzinnej i jakie są rodzaje takich świadczeń oraz od kiedy beneficjent może je otrzymywać?

Na te pytania odpowiemy w dalszej części publikacji.

Świadczenie fundacji rodzinnej zgodnie z ustawą.

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadza definicję pojęcia świadczenia, zgodnie, z którym świadczeniem są składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.

Należy na podstawie wskazanej definicji, zaproponowanej przez ustawodawcę, zwrócić uwagę na trzy kwestie – czym może być przedmiot świadczenia fundacji rodzinnej, w jaki sposób może być ono spełnione oraz od kiedy może być ono spełniane na rzecz beneficjentów fundacji rodzinnej.

Przedmiot świadczenia fundacji rodzinnej.

Jak wskazuje na to definicja świadczenia jest ono bardzo szerokim pojęciem. Obok pieniędzy mogą być to także wszelkie inne aktywa – a zatem również rzeczy (nieruchomości i rzeczy ruchome) i prawa.

W szczególności będą to np. środki pieniężne na pokrycie kosztów utrzymania lub edukacji beneficjenta, ale także własność nieruchomości lub rzeczy ruchomych (np. samochodów), bądź oddanie do korzystania np. lokalu mieszkalnego, bądź lokalu na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej.

Sposób spełnienia świadczenia fundacji rodzinnej.

Fundacja rodzinna (w tym fundacja rodzinna w organizacji) może spełniać świadczenia na rzecz określonych w statucie beneficjentów poprzez:

1. przeniesienia na ich rzecz własności składników majątkowych, a zatem na przykład własności pieniędzy, rzeczy lub praw;
2. oddanie im do używania składników majątkowych.

W związku z tym fundacja rodzinna może przykładowo przenieść na własność beneficjenta środki pieniężne.

Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby fundacja rodzinna przeniosła na beneficjenta także własność nieruchomości, która została jej przekazana przez fundatora lub inne osoby lub którą nabyła w toku prowadzonej działalności gospodarczej (inwestycyjnej).

Równocześnie fundacja rodzinna będzie mogła także spełniać na rzecz jej beneficjentów świadczenia polegające na udostępnianiu im do korzystania, stanowiącej jej własność lokali mieszkalnych, zarówno na krótszy jak i dłużysz okres czasu.

Przykładowo, będziesz mógł wskazać jako fundator w statucie fundacji, że każde z Twoich dzieci będzie uprawnione do korzystania przez jeden miesiąc w roku z wniesionego przez Ciebie do fundacji domu wakacyjnego w Hiszpanii czy Włoszech.

Od kiedy fundacja rodzinna może spełniać świadczenia na rzecz swoich beneficjentów?

Fundacja rodzinna może spełniać świadczenia na rzecz jej beneficjentów od momentu powstania fundacji rodzinnej w organizacji.

Wobec tego, fundacja rodzinna może przekazywać środki pieniężne, rzeczy czy też prawa na rzecz jej beneficjentów już w momencie podpisania przez fundatora aktu założycielskiego fundacji rodzinnej lub w momencie ogłoszenia testamentu – w zależności od tego, w jaki sposób dochodzi do powołania jej do życia.

Aby zatem fundacja rodzinna mogła spełniać świadczenia nie jest konieczne aby została ona wpisana do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

W związku z tym świadczenia fundacja rodzinna może spełniać świadczenia na rzecz jej beneficjentów właściwie od razu – o tyle jednak posiada już mienie, którym może dysponować.

Rodzaje świadczeń fundacji rodzinnej.

Ustawa o fundacji rodzinnej wskazuje przykładowe rodzaje świadczeń, jakie mogą być przez nią spełniane na rzecz jej beneficjentów.

I tak oto, w odniesieniu do beneficjentów będących osobami fizycznymi fundacja rodzinna może w szczególności pokrywać koszty ich utrzymania lub kształcenia.

Natomiast w odniesieniu do organizacji pozarządowych, prowadzących działalność pożytku publicznego, fundacja rodzinna może przede wszystkim wspierać działalność takiej organizacji.

Co niezwykle istotne, są to jedynie przykłady rodzajów świadczeń możliwych do spełniania przez fundację. Zakładając fundację rodzinną, jako jej fundator będziesz miał możliwość ustalenia innych rodzajów świadczeń, które fundacja rodzinna będzie zobowiązana spełniać na rzecz wskazanych przez Ciebie beneficjentów.

Statut fundacji powinien bowiem jasno wskazywać przedmiot świadczenia, sposób realizacji świadczenia oraz określać beneficjenta fundacji, któremu dane świadczenie przypadnie.

W związku z tym nie ma żadnych przeszkód, abyś jako fundator wskazał na przykład, że świadczeniem fundacji rodzinnej na rzecz Twojej najmłodszej córki polegało będzie na zapewnianiu jej lokalu mieszkalnego, a na Twoją rzecz na pokrywanie Twoich kosztów leczenia i kosztów podróży.

Zrzeczenie się uprawnień przez beneficjenta fundacji rodzinnej.

Jak już wiemy zgodnie z ustawą o fundacji rodzinnej, tworzona jest ona w celu gromadzenia mienia, zarządzanie nim w interesie beneficjentów i spełniania świadczeń na ich rzecz.

Obok otrzymywania świadczeń od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora, wyrażoną w statucie, uprawnieniem beneficjentów może być również otrzymanie mienia w sytuacji, w której dojdzie do rozwiązania fundacji rodzinnej.

Beneficjenci posiadają także uprawnienie do uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Realizując wskazane uprawnienie mogą oni żądać wyjaśnień od zarządu fundacji rodzinnej, jak również wglądu do dokumentów fundacji (na przykład w sprawozdanie finansowe oraz do ksiąg rachunkowych).

Co więcej, przysługuje im także możliwość przeglądania akt rejestrowych, prowadzonych przez sąd rejestru fundacji rodzinnych – a w związku z tym otrzymywania z tych akt na przykład odpisów, wyciągów oraz innych informacji.

Czy jednak beneficjent fundacji rodzinnej może zrzec się przysługujących mu uprawnień? Jak najbardziej tak.

Co ciekawe, zrzeczenie takie może dotyczyć wszystkich uprawnień jakie zostały przekazane beneficjentowi lub tylko niektórych z nich. Zależy to jedynie od wyboru beneficjenta fundacji rodzinnej.

Sytuacja, w której beneficjent fundacji rodzinnej postanowi zrzec się wszystkich przysługujących mu uprawnień, wiązała się będzie ze zrzeczeniem się w ogóle bycia beneficjentem fundacji.

Jak zatem powinno wyglądać oświadczenie o zrzeczeniu się uprawnień przez beneficjenta fundacji rodzinnej? Zasady i tryb zrzeczenia się przysługujących beneficjentowi uprawnień powinny zostać określone w przygotowanym przez fundatora statucie fundacji rodzinnej.

Wydaje się jednak, że oświadczenie powinno przede wszystkim jasno określać czy dotyczy ono wszystkich uprawnień, jakie beneficjent fundacji rodzinnej posiada czy tylko niektórych z nich – a jeśli tak to jakich.

Dodatkowo, aby było ono skuteczne powinno zostać złożone w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Co niezwykle istotne, chociaż istnieje możliwość zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta, nie ma on możliwości przekazania ich innej osobie.

Podsumowanie.

Jak wyjaśniliśmy w niniejszej publikacji, na gruncie ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej wskazane zostały trzy główne cele istnienia fundacji rodzinnych. Fundacja rodzinna może zostać przede wszystkim utworzona w celu gromadzenia mienia przez tę fundację, zarządzania nim oraz spełniania świadczeń na jej beneficjentów.

Nic nie stoi na przeszkodzie aby fundator tworząc fundację rodzinną określił również inne, szczegółowe cele jej utworzenia. W istocie będzie to Twój obowiązek jeśli zdecydujesz się na założenie fundacji rodzinnej.

Ustawa o fundacji rodzinnej daje Ci w tym zakresie jednak bardzo dużą swobodę, w związku z czym określony przez Ciebie cel szczegółowy będzie mógł – a nawet powinien być – dopasowany do Twoich potrzeb i planów na przyszłość.

Oferta Kancelarii.

Jeżeli myślisz o zabezpieczeniu majątkowym swojej rodziny w przyszłości, a równocześnie zależy Ci na pomnażaniu już posiadanego majątku, a przy tym chciałbyś powoli wycofać się z aktywnego prowadzenia biznesu, w związku z czym myślisz, że założenie fundacji rodzinnej jest w Twoim wypadku dobrym rozwiązaniem, zapraszamy do kontaktu.

Zapraszamy do kontaktu pod numerem (+48) 511 090 050.