O fundacji rodzinnej w ujęciu nowego rozwiązania wprowadzanego do polskiego porządku prawnego pisaliśmy w zestawieniu „Fundacja rodzinna. Nowe możliwości sukcesji biznesu, które warto rozważyć„
Jak obecnie funkcjonuje przekazanie biznesu w firmach rodzinnych?
Obecnie, aby kontynuować biznes, duże rodzinne firmy mogą polegać na zapisach prawa spadkowego (np. przekazać swoje przedsiębiorstwo w spadku, czy w wyniku dziedziczenia). Są to jednak rozwiązania, które z założenia nie chronią koncepcji spadkodawcy, nie zapewniają w żadnym stopniu kontynuacji biznesu, ani nie dają gwarancji braku konfliktu czy rozbieżności pomiędzy spadkobiercami. Nie zapewniają ciągłości biznesu, utrzymania i ochrony majątku, czy jego pomnażania w celu rozwoju gospodarczego w przyszłości.
Czasem założyciele rodzinnych biznesów budują skomplikowane struktury holdingowe w celu kontynuacji swoich przedsiębiorstw. Jednak korzystanie z takich narzędzi jest z kolei kosztowne i z pewnością nie służy zachowaniu rodzinnego charakteru firmy, bo musi polegać na czynniku osób trzecich jako wspólników.
Czy rozwiązaniem jest nowa instytucja fundacji rodzinnej?
Tak. Odpowiedzią na tą lukę w polskim systemie prawnym jest wprowadzenie ustawy o fundacji rodzinnej. Służyć ma właśnie jako rozwiązanie na skuteczną sukcesję rodzinnej firmy. Pozwoli na zachowanie ciągłości gospodarczej firmy, przy uszanowaniu jej rodzinnego charakteru. Mało tego, będzie zabezpieczała beneficjentów, którzy niekoniecznie są chętni na prowadzenie spraw firmy, ale należą do rodziny.
Jak założyć fundację rodzinną?
Zgodnie z projektem ustawy o fundacji rodzinnej do utworzenia fundacji rodzinnej będzie konieczne:
- wykonanie czynności prawnych: złożenie przez fundatora (osobę fizyczną) oświadczenia o utworzeniu fundacji rodzinnej (przed notariuszem lub w testamencie) i ustalenie statutu;
- ustanowienie organów wymaganych przez ustawę lub statut;
- wniesienie przez fundatora mienia o wartości wynoszącej co najmniej 100 000 zł oraz sporządzenie spisu mienia fundacji;
- wpis do rejestru fundacji rodzinnych.
Dlaczego fundacja rodzinna jest rewolucyjną zmianą?
W polskim prawie brakowało instytucji zapewniającej dużym rodzinnym firmom ochronę przed rozdrobnieniem majątku w perspektywie pokoleń. Przedsiębiorcy reprezentujący rodzinne firmy postulowali od dawna o zmiany i wprowadzenie instytucji na kształt sukcesyjnych rozwiązań europejskich. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej powstał w 2018 roku, a jej ostateczny kształt to efekt pracy ekspertów z Konfederacji Lewiatan i resortów Rozwoju i Technologii, Finansów oraz Sprawiedliwości.
Wiele polskich firm rodzinnych w celu zabezpieczenia kapitału ustanowiło i przeniosło aktywa do fundacji prywatnych w innych państwach. Fundacje rodzinne są promowane jako swego rodzaju zachęta do powrotu fundacji zagranicznych do Polski i kumulacji majątku fundacji rodzinnej w jednej instytucji.
Przepisy ustawy pozwalają uszeregować ją wśród najlepszych rozwiązań europejskich. Na szczególne omówienie zasługują przepisy ustawy z zakresu prawa podatkowego, prawa spadkowego oraz regulujące struktury organów fundacji rodzinnej w kontekście zachowania rodzinnego charakteru firmy.
Przepisy z zakresu prawa podatkowego
Wpłaty na rzecz fundacji nie będą opodatkowane. Fundacja rodzinna ma być podmiotowo zwolniona z podatku CIT, będzie mogła zatem bez opodatkowania sprzedawać akcje, udziały czy otrzymywać odsetki od lokat bankowych. Przychody uzyskiwane od fundacji przez fundatora oraz jego najbliższą rodzinę będą zwolnione z PIT.
Wypłaty na rzecz osób najbliżej spokrewnionych z fundatorem będą zwolnienie od podatku od spadków i darowizn. Pozostali beneficjenci będą opodatkowani będą 15% podatkiem CIT. Fundacja rodzinna nie będzie mogła jednak skorzystać z obniżonej stawki CIT (9%), ani zwolnienia dywidendowego. Jednakże poprawka nr 65 Senatu ma umożliwić stosowanie w odniesieniu do fundacji rodzinnej przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, stanowiących polską wersję tzw. estońskiego CIT. Ten sposób opodatkowania ma zachęcić przedsiębiorców do kumulacji kapitału z przeznaczeniem na inwestycje, kosztem wypłat dywidendy.
Zdaniem Senatu: „uniemożliwienie fundacji rodzinnej korzystania z dobrodziejstwa tzw. estońskiego CIT jest aksjologicznie nieuzasadnione, a zakaz łączenia obydwu tych instytucji prawnych może spowodować, że polskie firmy rodzinne będą zmuszone do wyboru pomiędzy rozwojem a sukcesją, co trudno zaakceptować”.
Przepisy z zakresu prawa spadkowego
Zachowek jest zabezpieczeniem wypłaty przysługującej części spadku najbliższej rodzinie spadkodawcy, tj. zstępnym (jego dzieciom, wnukom, prawnukom itd.) oraz co do zasady małżonkowi i rodzicom, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, a którzy z jakiegoś powodu nie zostali wymienieni w testamencie.
Stąd w przypadku fundacji rodzinnej, która ma być instytucją chroniącą majątek rodzinny i ma służyć zachowaniu jego spójności, szczególnych zmian wymagały zasady ustalania zachowku. Wprowadzenie nowoczesnych założeń dotyczących zachowku do ustawy o fundacji rodzinnej wymaga również nowelizacji przepisów w kodeksie cywilnym.
Jeśli tylko niektórzy spadkobiercy zajmą się firmą, pozostałym może należeć się zachowek. Zapłata zachowku będzie mogła zostać rozłożona na raty na okres 5 lat. Gdy taki zakres czasowy nie wystarczy, wówczas osoba zobowiązana do zapłaty zachowku może wystąpić do sądu z odpowiednio uzasadnionym wnioskiem o przedłużenie terminu zapłaty całej kwoty – maksymalnie na czas 10 lat. Należy przy tym pamiętać, że sąd może ustalić odsetki przysługujące w związku z rozłożeniem zachowku na raty.
W szczególnych przypadkach można wnosić również o obniżenie wysokości zachowku, jednak nie wprowadzono ustawowego zmniejszenia wysokości zachowku.
Pozostaje kwestia funduszu założycielskiego. Czy będzie doliczany do spadku po fundatorze? Tak, ale jest ograniczenie. Jeśli fundusz założycielski został wniesiony do fundacji rodzinnej wcześniej niż 10 lat przed śmiercią spadkodawcy-fundatora, to nie będzie doliczany do wysokości spadku. Ograniczenie to nie obowiązuje w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie.
Przepisy regulujące struktury organów fundacji rodzinnej w kontekście zachowania rodzinnego charakteru firmy.
W tym miejscu warto omówić przepisy ustawy pozwalające na zachowanie rodzinnego charakteru firm rodzinnych oraz udzielić odpowiedzi na pytanie: Jakich narzędzi użyto, aby zachować kluczowe założenie fundacji rodzinnej, jakim jest ochrona integralności majątku rodzinnego biznesu?
Przede wszystkim fundacja rodzinna będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą w ograniczonym zakresie. Będzie mogła wynajmować nieruchomości, uczestniczyć w funduszach inwestycyjnych, kupować i sprzedawać akcje oraz obligacje, pobierać odsetki z lokat bankowych, czy też czerpać dochody z szeroko pojętych praw autorskich, licencji i patentów.
W myśl projektowanych założeń, fundacja powinna pełnić rolę „inwestora pasywnego”, a więc realizować przedsięwzięcia gospodarcze za pośrednictwem innych podmiotów, w których posiadać będzie udziały, akcje, czy też ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej.
Zakres prowadzonej przez fundację rodzinną działalności gospodarczej wskazuje na to, iż czynności te mają służyć przede wszystkim zachowaniu ciągłości przedsiębiorstwa oraz jego przyszłemu rozwojowi. Większe uprawnienie i nieograniczona możliwość prowadzenia działalności gospodarczej przez fundację rodzinną niosłaby za sobą ryzyko gospodarcze i mogłaby wpłynąć na pomniejszenie majątku.
Kolejnym aspektem wpływającym na utrzymanie kontroli w fundacji przez rodzinę jest osoba beneficjenta. Beneficjentem fundacji rodzinnej może zostać każda osoba fizyczna, bądź organizacja pożytku publicznego, którym fundator przydzieli taką funkcję. W statucie fundator określa któremu z beneficjentów przysługuje konkretny rodzaj uprawnień czy to w postaci wypłat pieniężnych czy innych świadczeń o charakterze majątkowym.
Beneficjenci spotykają się na zgromadzeniach i jako organ są uprawnieni do wyboru składu poszczególnych organów (np. zarząd fundacji), zatwierdzania sprawozdania finansowego oraz wyboru audytora. Jeżeli w fundacji rodzinnej ustanowiono radę nadzorczą, członków tego organu po śmierci fundatora będzie powoływało zgromadzenie beneficjentów. W ten sposób beneficjenci ustanowieni przez fundatora czuwają nad fundacją rodzinną, a sami nie są obarczeni ryzykiem bezpośredniego podejmowania decyzji biznesowych.
Ponadto beneficjent będzie mógł przeglądać dokumenty, sprawozdania finansowe i księgi rachunkowe, sporządzać z nich odpisy i żądać wyjaśnień od zarządu. Dodatkowo zapisy nie pozwalające na uczestnictwo wspólników w strukturach fundacji rodzinnej pozwolą beneficjentom pozostać przy pełnej kontroli nad prawami majątkowymi.
Podsumowując, rewolucyjność wprowadzonej instytucji polega na tym, że będzie ona stanowić:
- finansowe zabezpieczenie członków rodziny, którzy wejdą do fundacji rodzinnej jako beneficjenci,
- oddzielenie spraw biznesowych i rodzinnych. Beneficjenci mogą mieć uprawnienia do korzystania z konkretnego prawa majątkowego i w określonym zakresie, bądź korzystania z rzeczy, bądź też do wypłat pieniężnych, także wtedy gdy nie jest im przypisana trudna rola prowadzenia spraw firmy,
- utrzymanie majątku w jednych rękach i ochrona majątku, poprzez ograniczoną możliwość prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, co nie naraża fundacji rodzinnej na pełne ryzyko gospodarcze i jego konsekwencje,
- efektywne zarządzanie majątkiem i jego pomnażanie. Tutaj wiele udogodnień podatkowych opisanych przeze mnie, a w szczególności możliwość korzystania przez fundację rodzinną z „estońskiego CIT”, pozwala na kumulację kapitału w celach późniejszych inwestycji,
- planowanie sukcesji w perspektywie wielu pokoleń.
Oferta Kancelarii
W wypadku, jeżeli jesteś zainteresowany przeprowadzeniem sukcesji firmy z uwzględnieniem aspektów prawnych, podatkowych oraz doradztwa organizacyjnego zapraszamy do kontaktu.
