Na pewno spotkałeś się z pojęciem prokury, w szczególności jeśli prowadzisz działalność gospodarczą. Instytucja prokury jest ważną formą sformalizowanego pełnomocnictwa, którego umocowanie jest określone z mocy prawa.
Czy wiesz jednak kim jest prokurent i jakie uprawnienia posiada, jakie są obowiązki prokurenta, za co odpowiada prokurent, jak również jak wygląda odpowiedzialność prokurenta za zobowiązania spółki, którą reprezentuje? A może wydaje Ci się, że prokurent w ogóle nie ponosi odpowiedzialności za podejmowane przez niego działania?
Na te pytania odpowiemy Ci w niniejszej publikacji. Na początku jednak przybliżymy Ci pokrótce, czym w ogóle jest prokura, jak również kto może zostać prokurentem, jak wygląda udzielenie prokury, co następnie umożliwi nam wskazanie Ci, jaki jest dopuszczalny zakres działania i odpowiedzialność prokurenta za podejmowane przez niego czynności.
Zapraszamy do lektury!
Prokurent – kto to taki?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestry Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Co więcej, prokury nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
W związku z tym uznać należy, że prokurent jest swego rodzaju pełnomocnikiem, który może zostać powołany przez wszystkie osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, podlegającą wpisowi do CEIDG, jak również wszystkie spółki prawa handlowego – a zatem podmioty posiadające zdolność prawną.
W niniejszej publikacji skupimy się na uprawnieniach i odpowiedzialności prokurenta w spółkach prawa handlowego.
Powołanie prokurenta.
Prokura powinna zostać udzielona pod rygorem nieważności na piśmie. Nie ma jednak żadnych przeszkód, aby oświadczenie o ustanowieniu prokury zostało złożone w jednej z kwalifikowanych form np. w formie z podpisem notarialnie poświadczonym lub w formie aktu notarialnego.
Ustanowienie prokury należy do swobodnej decyzji przedsiębiorcy. Tak jak i odwołanie prokury. Natomiast zakres umocowania prokurenta już nie. Ten jest określony przez przepisy prawa. Co ciekawe jego odpowiedzialność w ogóle nie jest uregulowana. Czy zatem może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą?
W spółkach osobowych, co do zasady, decyzja o ustanowieniu prokurenta podejmowana jest na mocy uchwały wszystkich wspólników, mających prawo prowadzenia spraw spółki, natomiast w przypadku spółek kapitałowych (tj. na przykład spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) decyzję o jego powołaniu podejmuje zarząd spółki na podstawie jednomyślnej uchwały.
Z umowy spółki mogą jednak wypływać inne zasady ustanowienia prokurenta. W związku z tym, chcąc go powołać w pierwszej kolejności zapoznaj się z umową spółki.
Zapamiętaj również, że nie jest możliwe ustanowienie prokury w spółce cywilnej, ponieważ spółka taka nie posiada statusu przedsiębiorcy, a co za tym idzie, nie podlega ona wpisowi do rejestru przedsiębiorców.
Kto może zostać prokurentem?
Prokurentem może zostać tylko i wyłącznie osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. W związku z tym brak jest prawnej możliwości, aby prokurentem w spółce została na przykład inna spółka kapitałowa lub osobowa.
Co więcej, osoba fizyczna, która ma zostać prokurentem spółki, musi posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, a zatem:
- być osobą pełnoletnią – tzn. ukończyć osiemnaście lat lub uzyskać pełnoletniość przez zawarcie małżeństwa;
- nie zostać ubezwłasnowolniona całkowicie ani częściowo.
Zakres uprawnień prokurenta.
Jak już wskazaliśmy, prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Oznacza to zatem, że prokurent jest uprawniony do dokonywania czynności, które są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przedsiębiorcy, który udzielił mu prokury. W zakresie uprawnień prokurenta są bardzo szeroko ujęte czynności prawne związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
Co jednak wchodzi w zakres poszczególnych grup czynności?
Czynności sądowe.
Uprawnienia prokurenta, dotyczące czynności sądowych, to m.in.:
- możliwość sporządzania przez prokurenta danej spółki wszelkich pism składanych w postępowaniach sądowych lub w celu ich wszczęcia, a zatem: pozwów, wniosków, apelacji, zażaleń;
- reprezentowanie przedsiębiorcy w toku postępowań sądowych na rozprawie i na innych posiedzeniach sądowych;
- zawieranie ugód w postępowaniu sądowym;
- przyjmowanie korespondencji sądowej;
- reprezentacje spółki przed sądem polubownym, na przykład poprzez dokonanie zapisu na sąd polubowny;
- reprezentację w postępowaniu egzekucyjnym, na przykład przez składanie wniosków egzekucyjnych, uczestniczenie w postępowaniach komorniczych;
- reprezentację w postępowaniu upadłościowym, a w jej zakresie przykładowo składanie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki.
Co więcej, warto zaznaczyć, że prokurent może występować w postępowaniu sądowym zarówno jako pełnomocnik procesowy spółki, jak i również może on samodzielnie udzielić pełnomocnictwa na przykład adwokatowi lub radcy prawnemu.
Czynności pozasądowe.
Jak już wskazywaliśmy, zakres uprawnień prokurenta dotyczy także czynności pozasądowych, których prokurent może dokonywać w imieniu spółki prawa handlowego, która udzieliła mu prokury. Wśród nich możemy wyróżnić przede wszystkim:
- uprawnienie do zawierania umów w imieniu spółki np. umowy sprzedaży, umowy przelewu wierzytelności, umowy pożyczki, umowy poręczenia;
- uprawnienie do dokonywania jednostronnych czynności prawnych tj. na przykład możliwość udzielania pełnomocnictw, odwoływania ich, poddanie spółki egzekucji aktem notarialnym;
- uprawnienie do działania w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym;
- uprawnienie do reprezentacji spółki w sprawach podatkowych.
Ograniczenie zakresu umocowania prokurenta.
Chociaż prokurent posiada duży zakres możliwości w zakresie reprezentowania przedsiębiorcy, istnieją pewne ograniczenia dotyczące zakresu możliwych działań prokurenta. Wśród wskazanych ograniczeń możemy wyróżnić:
- wprowadzone przez kodeks cywilny ograniczenie w zakresie dokonywania określonych czynności;
- ograniczenia w zakresie stosunków wewnętrznych spółki;
- ograniczenie związane z rodzajem udzielonej prokury.
W dalszej części publikacji przybliżymy Ci, na czym polega każde ze wskazanych ograniczeń. Dzięki temu będziesz posiadał niezbędną wiedzę, pozwalającą Ci ocenić czy określona czynność mieści się w zakresie kompetencji osoby, której została udzielona prokura.
Ograniczenia ze względu na rodzaj czynności.
W kodeksie cywilnym została wprost wymieniona przez ustawodawcę grupa czynności, do dokonania których prokurent musi posiadać oprócz udzielonej mu prokury, odrębne pełnomocnictwo do określonej, konkretnej czynności. Prokurent będzie potrzebował osobnego, szczególnego pełnomocnictwa do:
- zbycia przedsiębiorstwa – a zatem m.in. do sprzedaży całości lub części przedsiębiorstwa, zamiany lub darowizny przedsiębiorstwa;
- dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania – a zatem przede wszystkim do wydzierżawienia przedsiębiorstwa, oddania go w leasing, czy też ustanowienia na nim użytkowania;
- zbycia nieruchomości – a zatem m.in. do sprzedaży nieruchomości, jej zamiany lub darowizny, jak również do zawarcia jakiejkolwiek umowy, zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości spółki;
- obciążenia nieruchomości – a zatem m.in. do obciążenia nieruchomości hipoteką, użytkowaniem, służebnością, oddania nieruchomości w leasing, wydzierżawienia jej.
Ograniczenia w zakresie stosunków wewnętrznych.
Prokurent w spółce nie jest również umocowany do czynności, które dotyczą stosunków wewnętrznych w danej spółce. Wśród tego rodzaju czynności możemy wymienić m.in.:
- zwoływanie posiedzeń organów spółki np. zgromadzenia wspólników czy posiedzeń zarządu;
- zgłaszanie do rejestru zmiany danych, dotyczących przedsiębiorcy np. w zakresie zmiany umowy spółki czy zmian w składzie jej zarządu.
Ograniczenia ze względu na rodzaj prokury.
Prokura może zostać udzielona jednej osobie (możesz ustanowić jednego prokurenta), ale nie ma również żadnych przeszkód, aby spółka udzieliła jej również kilku osobom. W sytuacji, w której prokura zostaje udzielona kilku osobom, może być to:
- prokura samoistna – która pozwala prokurentowi na samodzielne dokonywanie czynności sądowych i pozasądowych;
- prokura łączna.
W przypadku, w którym spółka zdecyduje się na udzielenie prokury łącznej, musi wyraźnie wskazać na ten fakt, składając oświadczenie o jej udzieleniu. W takim też wypadku, zakres działania prokurenta, któremu udzielono prokury łącznej, ulega niejako ograniczeniu.
Wśród prokury łącznej, możemy wyróżnić:
- prokurę łączną właściwą – prokura łączna właściwa charakteryzuje się tym, że prokurent, któremu udzielono tego rodzaju prokury musi działać w imieniu mocodawcy łącznie z innym prokurentem ustanowionym w spółce;
- prokurę łączną niewłaściwą, która umożliwia prokurentowi działania w imieniu mocodawcy łącznie z członkiem organu zarządzającego lub wspólnikiem osobowej spółki handlowej.
Odpowiedzialność prokurenta.
Pierwszorzędnie wskazać należy, że żaden z przepisów obowiązującego prawa, nie określa zakresu odpowiedzialności prokurenta – tak jak jest to w przypadku odpowiedzialności zarządu spółki lub wspólników ją reprezentujących. W związku z tym należy uznać, że brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do pociągnięcia prokurenta do odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność prokurenta nie jestem zatem tożsama z odpowiedzialnością zarządu lub likwidatora.
Nie oznacza to jednak, że prokurent nie ponosi odpowiedzialności za podejmowane przez siebie czynności w jakimkolwiek zakresie. Jeśli jesteś prokurentem jakiejkolwiek spółki, powinieneś, podejmując działania w jej imieniu, mieć na uwadze, że w pewnych wypadkach możesz ponieść odpowiedzialność odszkodowawczą względem spółki na zasadach ogólnych kodeksu cywilnego.
W związku z tym, choć nie będziesz ponosił odpowiedzialności za zobowiązania spółki względem osób trzecich – np. kontrahentów spółki, może ciążyć na Tobie obowiązek naprawienie szkody, która powstała w majątku spółki lub jej interesach w związku z podejmowanymi przez Ciebie działaniami.
Jest to jednak właściwie, jedyny przypadek, w którym prokurent w spółce ponosi odpowiedzialność. Nie będzie on bowiem także ponosił negatywnych konsekwencji uchybienia obowiązkowi podjęcia stosownych działań i złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy, chociaż czynność złożenia wniosku mieści się w zakresie jego uprawnień.
Wynika to z faktu, że choć jest to uprawnienie prokurenta, nie jest to jednak jego obowiązek, który spoczywa de facto na osobach, które mają prawo do prowadzenia spraw dłużnika i jego reprezentowania. Tymczasem umocowanie prokurenta ogranicza się jedynie do reprezentacji przez niego podmiotu, który udzielił mu prokury.
Podsumowanie.
Po lekturze tej publikacji zapamiętaj przede wszystkim, że:
- prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, dzięki któremu prokurent może reprezentować spółkę w zakresie czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę lub spółkę, która udzieliła mu prokury;
- istnieje pewien zakres czynności prawnych, których prokurent w spółce nie może dokonać bez odrębnie udzielonego mu pełnomocnictwa szczególnego;
- prokura może zostać ograniczona także poprzez ustanowienie prokury łącznej;
- prokurent ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za własne czyny lub zaniechania wobec spółki, które mogły spowodować szkodę spółki;
- prokurent nie ponosi odpowiedzialności za długi spółki, jak również negatywnych aspektów związanych z brakiem złożenia wniosku dotyczącego ogłoszenia upadłości spółki.
Oferta Kancelarii.
Prowadzisz biznes w formie spółki prawa handlowego i chciałbyś w związku z tym powołać prokurenta lub myślisz o odwołaniu prokury? A może zastanawiasz się, czy odpowiedzialność prokurenta w Twojej spółce za podjęte przez niego działania wchodzi w grę, bądź chcesz udzielić prokurentowi pełnomocnictwa do zbycia przedsiębiorstwa lub oddania go do czasowego korzystania, zapoznaj się z ofertą Kancelarii.
Zapraszamy do kontaktu pod nr tel.:
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Kancelarii w tym zakresie oraz z naszą ofertę usług świadczonych online na naszej Platformie Obsługi Prawnej i Podatkowej Online.
