Spis treści:
Kasy zapomogowo-pożyczkowe zastąpiły od 11 października 2021 roku wcześniej funkcjonujące pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe. Kasa zapomogowo pożyczkowa jest podmiotem funkcjonującym w zakładzie pracy (zakładach pracy), w którym osoby wykonujące pracę zarobkową dla danego pracodawcy (w ramach stosunku pracy oraz innych stosunków prawnych), zorganizują się w celu gromadzenia miesięcznych wkładów członkowskich, z których następnie będą mogły pobierać nieoprocentowane pożyczki i bezzwrotne zapomogi. Kasy zapomogowo pożyczkowe należy odróżnić od spółdzielczych kas oszczędnościowo kredytowych. Są to zupełnie inne instytucje.
Jak jednak wygląda opodatkowanie świadczeń wypłacanych członkom kasy zapomogowo-pożyczkowej oraz czy na samych kasach spoczywają obowiązki w zakresie obliczania i odprowadzania podatków?
W niniejszej publikacji przybliżymy Ci zasady opodatkowania obowiązujące KZP, abyś mógł ocenić w pełni atrakcyjność wprowadzonej regulacji prawnej, także w zakresie opodatkowania nieodpłatnych świadczeń jakie przyznaje kasa zapomogowo-pożyczkowa swoim członkom.
Przekształcenie spółki lub działalności gospodarczej
Sprawdź naszą platformę doradztwa prawnego oraz doradztwa podatkowego Online
Obowiązki podatkowe KZP
Zgodnie z ustawą o kasach zapomogowo-pożyczkowych, ustawodawca przyznał im zdolność prawną, jednakże tylko w ograniczonym zakresie. KZP mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, jak również pozywać i być pozywane, jednak jedynie w zakresie niezbędnym do realizacji ich celów statutowych.
W związku z tym, że KZP posiadają zdolność prawną jedynie w zakresie ograniczonym stosownie do ich statutowych celów, nie są one także zobowiązane oraz uprawnione do naliczania podatków związanych z ich funkcjonowaniem – a zatem w zakresie podatku dochodowego oraz podatku od czynności cywilnoprawnych.
Co więcej, nie odprowadzają one także podatków na rzecz urzędu skarbowego. Tym samym, na kasach zapomogowo-pożyczkowych nie spoczywa także obowiązek przekazywania w tym zakresie jakichkolwiek deklaracji do fiskusa.
Wskazać należy, że w przepisach obowiązującego prawa, zostały zawarte odpowiednie regulacje, zgodnie z którymi KZP została zwolniona z obowiązku związanego z odprowadzaniem podatku dochodowego oraz podatku od czynności cywilnoprawnych (który się pobiera np. przy umowie pożyczki) .
KZP a podatek dochodowy
Kasy zapomogowo-pożyczkowe pobierają od swoich członków wpisowe (członek kasy ma obowiązek wpłacić wpisowe przy zapisywaniu się do kasy), jak również miesięczne wkłady członkowskie. Co więcej, KZP mogą także otrzymywać środki tytułem darowizn, spadków oraz zapisów. Środki te następnie przeznaczane są na ściśle określone cele Ustawą o kasach zapomogowo-pożyczkowych. Kasy zapomogowo pożyczkowe nie mają obowiązku prowadzenia obsługi kasowej, wszystkie operacje finansowe mogą być prowadzone w formie bezgotówkowej.
Zasadniczo dochody osiągane przez określone podmioty podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych lub prawnych – w zależności od podmiotu osiągającego dochód. Ustawodawca przewidział jednak w tym zakresie pewne wyjątki, w tym w odniesieniu do KZP.
W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, która znajduje zastosowanie także do jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej – a zatem także do KZP, ustawodawca wskazał w art. 6 ust. 1 pkt 23 tej ustawy, że zwalnia się od tego podatku kasy zapomogowo-pożyczkowe. Jest to bardzo istotny przywilej pracowniczych kas zapomogowo pożyczkowych. Pracownicza kasa zapomogowo pożyczkowa nie płaci podatku dochodowego.
Tym samym, w jasny i niebudzący wątpliwości sposób została podkreślona szczególna rola kas zapomogowo-pożyczkowych, które tworzone są w zakładach pracy celem wsparcia finansowego na rzecz członków danej kasy.
KZP a podatek od czynności cywilnoprawnych
Wskazać należy, że co do zasady od zawartych umów pożyczek pieniędzy należy odprowadzić podatek od czynności cywilnoprawnych. Ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera jednak pewne wyjątki w tym zakresie, w tym wyjątek dotyczący udzielania pożyczek przez kasy zapomogowo-pożyczkowe.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami zwalnia się od tego rodzaju podatku pożyczki udzielane z kas lub funduszów zakładowych, funduszów związków zawodowych, kas zapomogowo-pożyczkowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, koleżeńskich kas oszczędnościowo-pożyczkowych oraz z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Uznać zatem należy, że udzielanie pożyczek przez KZP zostało w znaczny sposób uprzywilejowane przez ustawodawcę, dzięki czemu w przypadku udzielenia tego rodzaju pożyczki, żadna z jej stron nie będzie zobowiązana do zapłaty na rzecz fiskusa tego rodzaju obciążenia podatkowego.
Opodatkowanie świadczeń członków KZP
Celem działania KZP jest udzielanie jej członkom pomocy materialnej w formie nieoprocentowanych pożyczek (a członek KZP jest zobowiązany do spłaty pożyczki), a w miarę posiadanych środków także zapomóg mających charakter bezzwrotny. Świadczenia te udzielane są członkom kas zapomogowo-pożyczkowych z funduszy utworzonych w każdej z kas zapomogowo-pożyczkowych.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w każdej kasie tworzone są trzy obowiązkowe fundusze: fundusz oszczędnościowo-pożyczkowy, fundusz rezerwowy oraz fundusz zapomogowy. Oprócz tego, nie ma przeszkód aby dana kasa zapomogowo-pożyczkowa utworzyła także fundusze dodatkowe, przy czym możliwość taką musi przewidywać statut danej kasy. Zmiany statutu dokonuje walne zebranie członków.
Wskazać należy, że oprócz otrzymania od kasy zapomogowo-pożyczkowej nieoprocentowanej pożyczki oraz zapomogi, członkowie danej KZP mogą także otrzymać od niej świadczenie w postaci umorzenia części lub całości zadłużenia, czy też zwrotu wkładów członkowskich.
W dalszej części publikacji przybliżymy Ci konsekwencje podatkowe związane z każdym ze wskazanych powyżej świadczeń.
Pożyczka a obowiązek podatkowy
Podstawowym zadaniem kas zapomogowo-pożyczkowych jest udzielanie osobom, które są ich członkami pożyczek z funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego. Warto zaznaczyć, że w każdym zakładzie pracy może zostać utworzona przez osoby wykonujące pracę zarobkową kasa zapomogowo-pożyczkowa. Przy tym w obecnym stanie prawnym nie ma znaczenia forma zatrudnienia danej osoby.
Znaczenie regulacji podatkowej w kasach zapomogowo-pożyczkowych w odniesieniu do udzielanych przez kasy pożyczek ich członkom, należy rozważyć względem samego udzielenia pożyczki, ale również jej umorzenia w całości bądź części. Zasadniczo bowiem członkowie kasy są zobowiązani do spłaty pożyczki, spłaty rat pożyczek.
Udzielanie pożyczek
W przypadku udzielenia przez KZP jej członkom pomocy materialnej w formie pożyczki, dokonana przez kasę na rzecz jej członka wypłata środków z tytułu zwrotnej, nieoprocentowanej pożyczki nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
W związku z tym, uznać należy, że na osobach wykonujących pracę zarobkową u danego pracodawcy, będących członkami działającej przy nim kasy zapomogowo-pożyczkowej nie spoczywa obowiązek rozliczenia otrzymanych środków w podatkowym zeznaniu rocznym, ani w jakikolwiek inny sposób.
Co więcej, jak była już o tym mowa, świadczenie w postaci nieoprocentowanej pożyczki na rzecz członka KZP, zostało zwolnione także z obowiązku odprowadzenia podatku od czynności cywilnoprawnych, zarówno przez samego członka kasy jak i przez KZP.
Umorzenie pożyczki
Zgodnie z Ustawą o KZP, na jej środki finansowe składa się m.in. fundusz rezerwowy, tworzony z wpłat wpisowego wnoszonych przez członków wstępujących do KZP, z niepodjętych zwrotów wkładów członkowskich, z odsetek od lokat terminowych i odsetek zasądzonych przez sąd oraz z darowizn i spadków.
Fundusz ten może być m.in. przeznaczony na pokrycie nieściągalnych zadłużeń. Wskazać jednak należy, że umorzenie całości bądź części pożyczki stanowi dla pożyczkobiorcy przychód podlegający opodatkowaniu.
Jednak tym wypadku, przeciwnie niż w przypadku udzielenia członkowi kasy pożyczki, osoba której dług zostanie umorzony będzie zobowiązana do wykazania w zeznaniu rocznym tego rodzaju przychodu. Powinien on zostać uwidoczniony w rubryce „Inne źródła”.
Co istotne, przepisy nie wykluczają sytuacji, w której do umorzenia zadłużenia może dojść również po śmierci członka kasy zapomogowo-pożyczkowej. W takim jednak wypadku nie powstanie obowiązek podatkowy, ponieważ nie dojdzie do realnego otrzymania przychodu przez pożyczkobiorcę, który zmarł.
Zapomoga a obowiązek podatkowy
Zgodnie z Ustawą o kasach zapomogowo-pożyczkowych, celem działania KZP jest oprócz udzielania jej członkom nieoprocentowanych pożyczek, także udzielanie zapomóg. Zapomogi są jednak wypłacane jedynie w miarę posiadanych przez daną kasę środków finansowych na ten cel.
Zapomogi wypłacane są z jednego z obowiązkowych funduszy KZP – tj. z funduszu zapomogowego, który powstaje z odpisów funduszu rezerwowego, dobrowolnych wpłat członków kasy zapomogowo-pożyczkowej, jak również innych wpłat określonych w statucie kasy.
Zapomogi udzielane są w razie wystąpienia szczególnych zdarzeń losowych. Ustawa nie wskazuje w żadnym zakresie jak powinno być rozumiane wskazane pojęcie, przy czym statut każdej kasy powinien zawierać doprecyzowanie wskazanej kwestii. Jednak w ogólnym rozumieniu tego pojęcia przyjmuje się, że zdarzeniem losowym jest sytuacja, której nie dało się przewidzieć, która jest niezależna od woli człowieka.
W orzecznictwie sądowym można spotkać się z interpretacjami, zgodnie z którymi zdarzeniem losowym jest na przykład zalanie mieszkania, przewlekła choroba, wypadek, zniszczenie mienia spowodowane burzą, pożarem lub silnym wiatrem bądź nieprzewidziane wydatki w związku z chorobą czy też pobytem w szpitalu.
Co istotne, zgodnie z Ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku są do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 6 tysięcy złotych, zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych jak również długotrwałej choroby lub śmierci.
W związku z tym, również członek kasy zapomogowo-pożyczkowej, który otrzymał zapomogę z KZP nie wyższą niż 6 tysięcy złotych w danym roku podatkowym, nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od otrzymanych przez niego środków. Warto nadmienić, że jest bardzo mało prawdopodobne, że jeden członek kasy otrzyma w jednym roku zapomogę wyższą niż wskazane 6 tysięcy.
Zwrot wkładów członkowskich a obowiązek podatkowy
Zgodnie z ustawą o kasach zapomogowo-pożyczkowych osobie skreślonej z listy członków kasy, a w przypadku śmierci członka KZP – osobie uprawnionej, przysługuje zwrot wkładu członkowskiego w terminie i na zasadach określonych w statucie KZP.
Brzmienie przepisów prowadzi do wniosku, że wkłady członkowskie mogą zostać zwrócone zależnie od okoliczności dwóm osobom:
- samemu członkowi kasy zapomogowo-pożyczkowej – w sytuacji gdy zwrot wkładów miesięcznych ma nastąpić w związku ze skreśleniem go z listy członków KZP;
- osobie uprawnionej wskazanej przez członka KZP – w sytuacji gdy zwrot wkładów miesięcznych ma nastąpić w związku ze śmiercią członka kasy zapomogowo-pożyczkowej.
Jakie są jednak konsekwencje podatkowe dla każdej z tych osób?
Zwrot miesięcznych wkładów członkowskich członkowi KZP
W sytuacji gdy miesięczne wkłady członkowskie zostają zwrócone członkowi kasy zapomogowo-pożyczkowej, nie stanowią one podatkowego dochodu.
Wynika to z faktu, że członek kasy otrzymuje właściwie te same środki jakie wpłacił wcześniej, w związku z byciem jej członkiem i związanym z tym zobowiązaniem do wnoszenia miesięcznych wkładów.
Zwrot miesięcznych wkładów członkowskich osobie uprawnionej
Według zasad określonych w Ustawie o kasach zapomogowo-pożyczkowych, w przypadku śmierci członka kasy zgromadzone przez niego wkłady członkowskie powinny zostać zwrócone osobie uprawnionej. Natomiast dokładne zasady i termin ich zwrotu powinien zostać określony w przyjętym statucie przez walne zebranie członków danej kasy.
Członkowie KZP mogą wskazać jako osobę uprawnioną zarówno członków swojej rodziny, jak również osoby zupełnie z nimi niespokrewnione. Nie ma także przeszkód aby wskazali oni osobę prawną bądź jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej. Co więcej, ustawa nie wyklucza możliwości wskazania jako uprawnionych kilku podmiotów.
Jednak w sytuacji gdy członek kasy zapomogowo-pożyczkowej zaniedba nałożony na niego obowiązek i nie wskaże osoby uprawnionej do odbioru jego wkładów miesięcznych w wypadku jego śmierci, nie będzie kontaktu z tą osobą, bądź nie odbierze ona wkładów – powinny zostać one przeksięgowane na fundusz rezerwowy.
W przypadku gdy istotnie osoba uprawniona odbierze wkłady członkowskie, powstanie po jej stronie przychód podlegający opodatkowaniu, który również w tym wypadku powinien zostać uwidoczniony w zeznaniu rocznym w rubryce „Inne źródła”.
Pracodawca a podatki związane z KZP
Zgodnie z Ustawą o kasach zapomogowo-pożyczkowych, pracodawca został zobowiązany do świadczenia KZP pomocy m.in. w zakresie:
- udostępniania pomieszczeń biurowych;
- prowadzenia rachunkowości, obsługi kasowej i prawnej;
- udostępniania odpowiednio zabezpieczonego miejsca umożliwiającego przechowywanie pieniędzy w formie gotówkowej;
- dokonywania na rzecz KZP potrąceń wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich i rat pożyczek na rachunek płatniczy KZP;
- przekazywania przez zarząd członkom KZP informacji o stanie ich wkładów członkowskich i zadłużenia.
W związku z nałożonym na pracodawcę obowiązkiem pomocy, funkcjonującej w jego zakładzie pracy kasie zapomogowo-pożyczkowej, pracodawca może ponosić pewne koszty finansowe. Koszty te z kolei mogą zostać zakwalifikowane do kosztów uzyskania przychodów.
Do kosztów takich możemy na przykład zaliczyć koszty poniesione w związku z zatrudnieniem księgowego, kasjera czy też prawnika, którzy mają prowadzić rachunkowość, obsługę księgową oraz prawną KZP. Koszty te pomniejszać będą podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym pracodawcy, wobec czego ich poniesienie skutkować będzie koniecznością zapłaty podatku dochodowego w mniejszej wysokości.
Podsumowanie
Na funkcjonujące w polskim porządku prawnym kasy zapomogowo-pożyczkowe nie zostały nałożone przez ustawodawcę właściwie żadne obowiązki podatkowe. Tym samym kasy nie są zobowiązane do obliczania wysokości należnego fiskusowi podatku, czy też jego odprowadzania.
KZP nie muszą zarówno podejmować jakichkolwiek kroków w związku z otrzymywanymi środkami od swoich członków – tj. w związku z wpłatami wpisowego, miesięcznych wkładów członkowskich, darowiznami czy otrzymanymi spadkami.
Jednakże, pomimo braku jakichkolwiek obowiązków po stronie KZP w tym zakresie, ustawodawca nałożył na kasy szereg innych obowiązków, które mają sprzyjać realizacji ich celu funkcjonowania. Tym samym kasy zobowiązane są m.in. sporządzania sprawozdania finansowego, czy też współdziałania z podmiotem sprawującym nad nimi kontrolę.
Co więcej, choć w istocie na samych kasach zapomogowo-pożyczkowych i nie spoczywają obowiązki podatkowe, w szczególności w zakresie podatku dochodowego oraz podatku od czynności cywilnoprawnych, obowiązki takie posiadają osoby otrzymujące świadczenia z kasy.
Warto także wspomnieć, że działalność kas zapomogowo-pożyczkowych ma również wpływ na wysokość obowiązku podatkowego leżącego po stronie pracodawcy. Ponoszone przez danego pracodawcę koszty na pomoc KZP, mogą bowiem stanowić koszty uzyskania przychodów.
Oferta Kancelarii
Jesteś członkiem kasy zapomogowo pożyczkowej i zastanawiasz się czy w związku z otrzymaną zapomogą jesteś zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego bądź podatku od czynności cywilnoprawnych? A może po przeprowadzeniu kontroli działalności KZP, której jesteś członkiem, komisja rewizyjna ustaliła nieprawidłowości i chciałbyś uzyskać pomoc prawną w tym zakresie?
Zapraszamy do zapoznania się z ofertą Kancelarii w tym zakresie.
